Luister hier naar het verhaal uit de eerste co-creatie sessie. Liever lezen? Dat kan onder het audiofragment.

Co-creatiesessie 1: kansen voor een nieuwe richting

Kiezen voor natuurlijk: wat betekent dat eigenlijk? Die vraag stond centraal tijdens de eerste van in totaal vier co-creatiesessies van Tijd voor Toekomst – Maashorst kiest Natuurlijk!  De sessies vonden plaats in het kader van Possible Landscapes, mogelijke landschappen voor de Oost-Brabantse gemeente Maashorst. 

Waarom deze sessies? In 2022 ontstond Maashorst uit een fusie van de voormalige gemeenten Landerd en Uden. Uit een onderzoek naar de potentie van de kersverse gemeente bleek dat Maashorst de groenste gemeente van Nederland kan worden op sociaal, landschappelijk én economisch gebied. 

Maar wat betekent het als de gemeente Maashorst kiest voor natuurlijk? Hoe zien de natuurgebieden er dan uit? Hoe woon, werk en recreëer je dan? En hoe ziet een natuurlijke economie eruit? Kortom: hoe ben je een natuurlijke gemeente?

Om die vragen te beantwoorden heb je zoveel mogelijk stakeholders en kennispartners aan één tafel nodig. Daarom waren er naast medewerkers van de gemeente Maashorst ook mensen van het waterschap, woningcorporaties, inwoners, pioniers op het gebied van biobased (ver)bouwen, mensen die buurten en ketens met elkaar verbinden, natuurexperts, landschapsarchitecten, ondernemers en zelfs een Nederlandse sjamaan.  

Tijdens de eerste co-creatiesessie keken de stakeholders in brede zin naar kansen voor de gemeente als het gaat om een meer natuurlijke richting. In de volgende sessies zoomen we afzonderlijk in op de maatschappelijke, ruimtelijke en economische vraagstukken.

Trots op de breuk die ons verbindt

Terug naar de eerste sessie. Eén ding is al snel duidelijk: intekenen in de bestaande kaart kan niet meer. Het moet fundamenteel anders. Tegelijkertijd zit je als gemeente wel met een bestaande situatie van waaruit je vertrekt. Daar moet je met elkaar naar kijken en tegelijkertijd (durven) stilstaan bij wat je moet loslaten om in de nieuwe, meer natuurlijke richting te bewegen. Hoe ga je bijvoorbeeld om met verstorende factoren zoals het vliegveld, de megastallen en het militaire oefenterrein? 

Niet-weten 
Niemand heeft hét antwoord op die vragen. En dus is het belangrijk dat stakeholders en kennispartners samen de mogelijkheden onderzoeken in een organisch proces dat ontstaat vanuit het niet-weten. Want door het niet-weten te implementeren geef je handen en voeten aan een zoektocht die wel 20 tot 30 jaar kan duren. 

Kompas
Een kompas kan bedding geven aan zo’n proces. Want in eerste instantie leidt het niet-weten vooral tot vragen. Maar in plaats van een stip op de horizon neem je een groter belang of gedeelde waarden als kompas en toetssteen voor de richting waarin je samen wilt bewegen. 

Peelrandbreuk
Kiezen voor natuurlijk vraagt bij uitstek om levensbevorderend denken en doen. Met dat uitgangspunt in gedachten werd tijdens de eerste co-creatiesessie voor de nieuwe richting van Maashorst een mogelijk kompas gevonden in de Peelrandbreuk. Zoals een van de deelnemers het mooi zei:

‘Het is een breuk die ons verbindt.’ 

De Peelrandbreuk is het paradepaardje van de Maashorst. De breuklijn loopt dwars door de gemeente Maashorst en zorgt voor een uniek stukje wijstnatuur dat mogelijk in aanmerking komt om UNESCO werelderfgoed te worden. 

De Peelrandbreuk is dus iets om trots op te zijn. Maar dat moeten de inwoners van Maashorst dan wel weten! Verbeelding kan daarbij een belangrijke rol spelen. In de vorm van het landschappelijke tapijt met augmented reality “Illuminating Landscapes” van Liselot Cobelens bijvoorbeeld. Of het nieuwe geopark Peelhorst en Maasvallei dat momenteel wordt ontwikkeld. 

Natuurlijke vrijstaat
Met de Peelrandbreuk als kompas werd een inspirerend toekomstperspectief gevonden in de Maashorst als natuurlijke vrijstaat. En dat is niet zo vreemd. Want toen Maashorst nog Land van Ravenstein heette, wàs het een vrijstaat. De vrijzinnige durfal zit dus al in het dna van de inwoners.

Hoe die natuurlijke vrijstaat er concreet uit zou kunnen zien? Dit zijn de ideeën die in de eerste dialoogsessie werden opgehaald:  

  • Een multifunctioneel landschap waarin mens en natuur met elkaar in balans leven. Daarvoor is het belangrijk om niet de mens, maar het water en de bodem weer als uitgangspunt te nemen voor de inrichting van het landschap. Zo is het veel beter om de naaldbossen, oude productiebossen, te verloven. Dat wil zeggen: loofbomen te planten om de droogte in het gebied tegen te gaan en de biodiversiteit te bevorderen. 
  • Kiezen voor natuurlijk betekent ook kiezen voor sociaal. Dus hoe zorg je ervoor dat iedereen in de gemeenschap dezelfde kansen krijgt en waarde heeft? Dus ook de jongeren en de ouderen die zich nu steeds minder onderdeel voelen van de maatschappij. Aandacht voor “re-generatie” dus.
  • Een community waarin geld minder belangrijk is. Er is immers niemand die zegt: “ik ga de natuur kapot maken”. Dat gebeurt omdat geld belangrijker is dan andere waarden. Maar meer groen is niet gelijk aan minder geld. Dus welke (natuurlijke) waarden kies je dan als gemeenschap? 
  • Een community waarin iedereen medeaandeelhouder is. Zo kunnen coöperaties van burgers, boeren en bouwers samen de (economische) risico’s van het bouwen met biobased materialen en de voedselproductie dragen. Een logische vraag die dan omhoogkomt is: hoe ga je in dat geval om met landbezit?
  • Wooncorporaties kunnen een rol spelen bij de ontwikkeling van de community.  Wooncorporaties worden dan wooncoöperaties die samenleven in de stad en op de boerderij bevorderen. 

Kortom: genoeg input om over door te praten in de volgende co-creatiesessies over de afzonderlijke maatschappelijke, ruimtelijke en economische vraagstukken!

Tekst: Merel van de Lande