Luister hier naar het verhaal uit de tweede co-creatie sessie. Liever lezen? Dat kan onder het audiofragment.

In de tweede co-creatiesessie die Possible Landscapes en de gemeente Maashorst organiseerden vanuit het thema Tijd voor Toekomst – Maashorst kiest Natuurlijk! stond het thema natuurlijk (samen)leven centraal. Wat betekent het om natuurlijk samen te leven? En wat is daarvoor nodig? 

Deze keer zijn er, naast de medewerkers van de gemeente Maashorst, vooral stakeholders en kennispartners vanuit het sociale domein: mensen uit de zorg, een sociaal ontwerper, mensen van een woningcorporatie, een evolutiebioloog/ kunstenaar en een slaapexpert. 

Waterrimpeleffect

Voor de deelnemers aan de tweede co-creatiesessie was het al snel duidelijk: “de mens primair als sociaal wezen zien” is wat natuurlijk samenleven betekent. Zij zien Maashorst het liefst als het groene hart in de regio. Daarbij is het niet de bedoeling dat Maashorst een oase wordt in een verder dorre woestijn. Want de omgeving doet er ook toe. Dus de rol van het groene hart is eerder dat het via “het ripple effect” een voorbeeld kan zijn voor de rest van de wereld. Meer symbolisch staat het groene hart voor leven vanuit verbinding, met jezelf en met de omgeving. Het waterrimpeleffect begint immers vanuit jezelf. Als je van jezelf houdt, kun je ook van anderen houden. En als je ergens van houdt, dan zorg je ervoor. De vraag is dan: wat is er nodig om het groene hart te laten kloppen? 

Waarde(n) van samen

Als we zoeken naar oplossingen gaat het vaak over ‘hoe’ en ‘wat’. Maar als je begint bij de vraag ‘waarom?’ kom je bij je waarden uit. Waarden die laten zien wat nou eigenlijk echt belangrijk is. Neem je die als kompas, dan kan er een fusie van behoeften ontstaan in plaats van een fusie van belangen. In plaats van geld de waarde(n) te laten bepalen, kun je ook kiezen voor ‘waarden van samen’. Iets krijgt immers pas waarde in interactie met de ander. Net als een kunstwerk pas waarde krijgt als er iemand naar kijkt. Denk aan waarden als sociale integratie en biodiversiteit (ook van mensen). Hoe ben je er voor elkaar? En in hoeverre mag je anders zijn en denken? 

Laten ontvouwen

De waarden van samen bepalen, betekent ook dat je de balans tussen mens en natuur meeneemt. Want als we zeggen “We willen de natuur behouden en herstellen”, dan is dat vanuit de mens gedacht. Wij vinden dan dat we moeten ingrijpen en dat is niet gelijkwaardig ten opzichte van de natuur. Dus in plaats van te doen wat wij mensen denken te moeten doen, kunnen we ons ook afvragen: wat wil zich ontvouwen? 

Blokkade

In de zoektocht naar mogelijke antwoorden op al die vragen, legt de burgemeester tijdens de sessie de vinger op de zere plek: “Alles wat ooit zeker leek staat nu onder druk. Er zijn heel veel veranderingen en we jagen onszelf op in de zoektocht naar oplossingen.” Daarbij vormt het systeem onze eigen blokkade. Want we hebben onszelf helemaal vastgezet, waardoor in de oplossingen geen flexibiliteit meer zit. En dus hebben we een ander gesprek te voeren, aldus de burgemeester.

“De goede vraag stellen is belangrijker dan de vorm van de oplossing.”

Ruimte voor leegte 

Om de juiste vraag te kunnen stellen is echter ruimte nodig. In eerste instantie ruimte voor leegte. We worden opgeslokt door alledaagse problemen waardoor geen ruimte is om anders te denken. Om onze aandacht te richten op wat nu eigenlijk echt belangrijk is. Dus hoe kunnen we rust inbouwen? Bijvoorbeeld door:

  • Minder te doen en meer te zijn met aandacht
  • Het contact met je lichaam te voelen
  • Meer te leven vanuit je (natuurlijke) ritme
  • Het belang van goed slapen te erkennen, want dat heeft niet alleen impact op je nachten maar ook op je dagen

Vanuit die aandacht kun je verantwoordelijkheid nemen. Wie ben je? Wie wil je zijn? Waar kom je vandaan? En waar wil je naartoe? 

Collectieve ruimte

Vervolgens is er collectieve ruimte nodig. Want: als alles al is ingevuld, waar geef je dan ruimte aan? Door uit het hokjesdenken te stappen creëer je flexibiliteit en kun je, in plaats van de losse onderdelen van het systeem steeds apart te behandelen, het systeem als geheel vooropstellen. Dus niet zomaar een woonwijk bouwen voor een x aantal jaren, maar eerst kijken: waar liggen de behoeften van de mensen en van het landschap? Hoe kunnen we meebewegen met die behoeften? Past de regelgeving dan nog? Kortom: hoe kunnen we alle raderen samen laten lopen? Want, zoals een van de deelnemers zei:

“Als het vandaag klopt, dan tikt het vanzelf richting morgen.” 

Ruimte om te experimenteren

Als je iets anders wilt, moet je het fundamenteel anders aanvliegen. Dus niet de stip op de horizon maar een vergezicht waar ruimte is om te experimenteren. En te falen. Want ruimte om fouten te maken is essentieel voor het experiment, anders val je in herhaling. Vertrouwen en veiligheid zijn daarom basisvoorwaarden voor het experimentele proces. Net als acceptatie van het feit dat het proces niet ideaal is, vaak schuurt met bijvoorbeeld de bestaande situatie en nooit klaar is. 

Iedereen medeverantwoordelijk 

Iets nieuws laten ontstaan vanuit “waarden van samen” betekent automatisch dat iedereen medeverantwoordelijk is voor het proces. Iedereen heeft zich dus af te vragen: welke rol kan ik spelen? Wat kan ik toevoegen? Ouderen maar ook jongeren die de verbinding met de samenleving zijn kwijtgeraakt, kunnen zich op die manier weer waardevol voelen. 

Om die medeverantwoordelijkheid mogelijk te maken, is het belangrijk dat er vanuit de overheid meer ruimte komt voor eigen invulling. Burgerparticipatie gebeurt in Maashorst tot op zekere hoogte: meedenken mag, meebeslissen niet. “Dan haken mensen af.” Een van de deelnemers bevestigt dat.

“Soms weet ik gewoon niet meer wat ik moet doen. Ik probeer al jaren dingen te veranderen, maar stuit daarbij op heel veel weerstand. Daarom vind ik deze co-creatiesessies zo hoopgevend.”

Intentie

Als intentie voor de toekomst stellen de deelnemers dan ook dat het belangrijk is om er vaker gewoon te zijn en face to face de dialoog aan te gaan. “Want dat is wat we vandaag met elkaar hebben gedaan”, besluit een deelnemer de tweede co-creatiesessie. 

Tekst: Merel van de Lande