Luister hier naar het verhaal uit de vierde co-creatie sessie. Liever lezen? Dat kan onder het audiofragment.

De vierde en laatste co-creatiesessie die Possible Landscapes en de gemeente Maashorst organiseerden vanuit het thema Tijd voor Toekomst – Maashorst kiest Natuurlijk!  ging over de economie van Maashorst in de toekomst. Hoe kan een radicaal nieuwe en groene economie eruitzien? En wat is daarvoor nodig? 

Deze keer waren er naast de medewerkers van de gemeente Maashorst, stakeholders en kennispartners vanuit de financiële wereld, de circulaire economie, het waterschap, een woningcorporatie en lokale ondernemers. 

Aangepast aan de economie

Zo’n 6000 jaar lang was er in het gebied van Maashorst een vorm van circulaire economie. De mens leefde in balans met de natuur tot pastoor Roes rond 1900 voor grote veranderingen zorgde. Hij was vóór schaalvergroting en economische groei en sindsdien is het landschap in grote mate aangepast aan de economie, ter bevordering van de snelheid en de efficiëntie (zie ook het verhaal over het landschap). Maar: groen is niet gelijk aan minder geld. Of zoals de wethouder Economie het verwoordde tijdens de vierde co-creatiesessie:

“Als je kiest voor natuurlijk kan dat ook je kapitaal worden.” 

De kracht van het verhaal 

Natuurlijk kapitaal als toekomst voor Maashorst dus. Hoe ziet dat er dan uit? “Daarvoor moeten we eerst beperkende overtuigingen overwinnen door mythes te ontkrachten”, aldus een van de deelnemers. Ze haalt een model van de Amerikaanse sociaal-filosoof Charles Eisenstein aan. Eisenstein stelt dat je kan denken in symptomen, systemen en verhalen. Symptoms rest on top of systems, systems rest on top of stories*’ Als we willen transformeren, als mens en als maatschappij, moeten we naar het verhaal kijken. We moeten durven afdalen van de symptomen die we waarnemen, via de systemen die ze veroorzaken naar de verhalen die de bron zijn. Dus de vraag is: met welke waarde(n) moeten we onze nieuwe economie vormgeven? En wat mag het nieuwe verhaal dan zijn? 

Wederkerigheid

“Met dromen begint ook verantwoordelijkheid”, citeert een van de deelnemers de Ierse dichter William Yeats. Maar wat houdt die verantwoordelijkheid dan precies in? “Het is duidelijk dat wij mensen mogen meebewegen in een organisch proces naar verandering. Maar hoe kunnen we organisch meebewegen?”, zegt een andere deelnemer. Dat begint misschien wel met het landschap zijn rechtmatige rol teruggeven door het te herstellen, te erkennen en te eren. De kwaliteit van het landschap van Maashorst is schaars in de wereld. Hoe kunnen we als gemeenschap meer in balans leven met dat unieke landschap? Hoe kunnen we onszelf opnieuw uitvinden en daarmee ook onze manier van wonen en werken? 

Een mooi uitgangspunt vinden de deelnemers in wederkerigheid: als je je hier vestigt als bedrijf of bewoner, wat geef jij dan terug aan de omgeving? Wat kun jij zaaien om het landschap mooier achter te laten dan dat je het aantrof? 

Post-economische groei

De mkb-bedrijven in Maashorst hebben behoefte hebben aan groei. Dus hoe ga je daarmee om als je de balans wilt herstellen met het landschap? “We kunnen niet oneindig uitbreiden, dus we zullen andere keuzes moeten maken.” Daarom is het belangrijk om nieuwe waarde(n) van groei te onderzoeken. Waarden als ‘lokaal’, ‘relaties’ en ‘het is genoeg’. Post-economische groei, waarbij de focus verschuift van kwantitatieve groei (consumptie- en bbp-groei) naar kwalitatieve groei (groei van kwaliteit van leven).  

Plant-based economy

Een mogelijke oplossing voor die oneindige groei vinden de deelnemers wederom (!) in de vrijstaat. Een zelfvoorzienende en onafhankelijke gemeenschap met een plant-based economy op het gebied van voedsel en brandstoffen. Maar ook een gemeenschap waar gemeenschapszin en onderlinge samenwerking voorop staan. Sociale innovatie boven technische innovatie dus. 

Er zijn nog wel haken en ogen. Zo gooit het vliegveld letterlijk roet in het eten en is een groot deel van de grond niet van de overheid. Dus hoe ga je dan om met grondbezit? Is gronduitruil mogelijk? Dat vraagt om kwalitatief denken: waar liggen kansen voor iedereen in de keten?

Ontwikkelgebied

Kansen voor iedereen betekent ook: elkaar iets gunnen. “Laten we heel goed worden in het creëren van een veilige ruimte waarin we elkaar iets gunnen”, zegt een van de deelnemers. Bijvoorbeeld in de vorm van een ontwikkelgebied, een fieldlab. En dan niet op een nieuw te ontwikkelen, braakliggend terrein, maar juist op een bestaand bedrijventerrein. Dat is immers de plek waar het schuurt, waar het pijn doet. Hoe kunnen we daar een ontwikkelgebied maken voor wonen, werken en recreëren? Moeten we het misschien zelfs bestuurlijk vrijgeven? Hoe kunnen we de mensen uit de gemeenschap activeren om mee te denken en te doen? En hoe kunnen we aansluiting vinden bij fieldlabs in andere regio’s en een fieldlab-community creëren? 

Destructie aanvaarden

Een kwestie van durven door te beginnen en dan stap voor stap ontwikkelen, aldus een aantal deelnemers die ervaring hebben met het opzetten van ontwikkelgebieden. Maar ook bereid zijn om destructie te aanvaarden voor nieuw leven. Net als in een bos, waar grote bomen plaats maken voor datgene wat opkomt, moeten grote bedrijven plaats maken voor bijvoorbeeld start-ups. Hoe je dan vervolgens omgaat met de jonge ondernemers die ook weer gaan groeien, is een vraag die gaandeweg beantwoord moet worden.  

Faciliteer ons! 

Net als in de voorgaande sessies wordt duidelijk dat er vanuit de overheid ruimte moet komen om te experimenteren en zo een nieuwe economie mogelijk te maken. Zo zijn er blauwdrukken vanuit de overheid, banken en opleidingen voor hoe je een akkerbouwbedrijf runt, namelijk individueel en met één soort teelt. Maar die blauwdrukken passen niet meer. In een nieuwe economie is een gemengd boerenbedrijf waar bijvoorbeeld ook ruimte is om te wonen en te recreëren veel logischer. 

Het is een duidelijke oproep van de deelnemers aan de gemeente: faciliteer ons! 

  • Met aandacht voor het ontwerpen van nieuwe regels. 
  • Door de traagheid in de regelgeving terug te brengen naar dynamiek. 
  • En door een integrale aanpak te stimuleren. De natuur doet niets anders dan netwerken bouwen, dus waarom doen wij alles in hokjes?  

*Bron: Eisenstein, Sacred economics – money, gift and society in the age of transition, 2011. 

Tekst: Merel van de Lande