Lucas De Man vertelt je over verschillende manieren van landgebruik. Liever lezen? Kijk onder het fragment.
Hier vertellen we een aantal verhalen, dus zet je schrap. We beginnen bij de twee velden die je voor je ziet. Een groen en een geel veld met stroken. Zie je dat?
Regeneratieve landbouw
Dit deel van de maquette is geïnspireerd door Landgoed Velhorst van Winny en Arjen van Buuren. Bij hen draait alles om de bodem die op hun boerderij zo gezond is, dat zelfs tijdens een hele droge zomer geen extra water toegevoegd hoeft te worden. De grond blijft vanzelf voldoende vocht vasthouden. Ze hebben een natuurinclusieve en biologische boerderij van vijftig hectare, met heel erg kruidenrijk grasland en vijftig hectare akkerbouw voor het telen van onder andere granen en aardappelen, zonnebloemen en quinoa. Ze hebben ook een paar vleeskoeien, een paar varkens en een aantal kippen en die mest gebruiken ze dan om de rest van de akkers mee te bemesten. En ze werken dus met strokenteelt. Dat zie je hier. Bij strokenteelt wordt op een perceel verschillende gewassen naast elkaar geteeld in stroken en door het jaar heen wordt erop toegezien dat er zoveel mogelijk afwisselend bloemhoudende gewassen op het land bij staan. Hiermee creëer je zoveel mogelijk biodiversiteit om dus goed gewapend te zijn tegen ziektes en plagen. De stroken zelf zijn verschillend in maat en dus afgestemd op welke machine gebruikt moet worden om te oogsten. Ze zijn tussen de anderhalf en zes meter breed. Eén veld is trouwens ongeveer één hectare, met verschillende gewassen. Bij strokenteelt is het belangrijk dat verschillende gewassen met verschillende wortellengtes elkaar afwisselen, want dan krijg je balans in de bodem. Bijvoorbeeld zonnekroon heeft een hele lange wortel en dat is erg goed voor het bodemleven en de vochthuishouding van de bodem. En daarnaast heb je dan een gewas die kortere wortels heeft en zo wisselt het elkaar af en het bodemleven kan dan eigenlijk door alle wortels heen zorgen dat het ecosysteem gezond blijft en heb je dus geen kunstmest nodig.
Verschillende seizoenen
Laten we nu even naar de twee velden gaan met de twee kleuren die je daar ziet. Eerst het groene veld met de stroken, dat is de winter. Aan de linkerkant van het groene veld zie je groot grasland en dat is in de winter gewoon te nat om koeien en machines op te gebruiken. Wat men dan doet is juist expres dat land onder water laten staan zodat je water buffert waardoor je in de zomer eigenlijk weer een gezond nat landschap houdt. En daarnaast zie je stroken en daar kweekt men dus wintergewassen, bijvoorbeeld wintergraan, spelt en rogge en groenbemester of een mix van stro en mest, waardoor de bodem dus eigenlijk ook in de winter al gevoed wordt en klaar is voor de volgende seizoenen.
Dan gaan we naar het gele veld. Zie je dat eronder? Dat staat symbool voor de zomer en dan staan er zonnebloemen voor olie. Deze bloeien dan in juni en juli. Er staat ook tarwe en veldboon, soms op dezelfde strook. En tegelijkertijd oogst men dan twee verschillende worteldieptes door elkaar. Bijvoorbeeld veldboon die dan in mei/juni bloeit. En daarnaast heb je aardappels die in juni bloeien en die oogst je dan tegelijkertijd, terwijl de één wat korter is dan de ander. Daardoor krijg je dat het land zelf natuurlijk gewoon gelijk bewerkt kan worden, maar dat de bodem met de restantjes gevoed wordt door alles wat nog overblijft. Winny en Arjen hebben dus een prachtige regeneratieve boerderij ontwikkeld. Dat wil zeggen dat ze meer terugkrijgen dan ze erin stoppen. Zonder kunstmest. En ze verkopen hun producten zo lokaal mogelijk, dus gelijk aan winkels, bakkers, burgers, noem maar op. Om zo nog minder uitstoot te veroorzaken. Als je nog meer wil weten over hun Landgoed Velhorst, bekijk dan hun website.
Agroforestery
Dan gaan we nu naar alle bomen die je overal in deze maquette ziet. We hebben er serieus werk aan gehad hoor. Al die bomen zijn trouwens allemaal verschillende bomen. En dat is niet zomaar. Dat is omdat je eigenlijk moet kijken welke functie welke boom heeft en ook op welke grond welke boom gaat staan. Want elke ondergrond is weer anders en vraagt om een andere boom, natuurlijk. Alle bomen samen zijn symbool voor agroforestry, oftewel landbouw met bomen. Dus niet gewoon een bosje, want het is leuk om je hond in uit te laten. Maar bomen hebben een enorm belangrijke functie. Bijvoorbeeld vasthouden van CO2, zorgen dat de bodem niet erodeert, water vasthouden: super belangrijk. Zorgen dat de grond beter bestand is tegen droogte en overstromingen maar ook tegen ziektes. Er komt meer biodiversiteit, en natuurlijk ook niet te verwaarlozen: je kan het hout gebruiken om fantastische dingen mee te maken. En vaak denken mensen dan, en ik zie je ook nu denken “ja dan ga je die bomen weer kappen. En er zijn al zo weinig bomen in Nederland.” U heeft gelijk. Er zijn te weinig bomen in Nederland. Alleen als je ze niet verzorgt worden bomen ziek. 80% van de bossen in Nederland is gewoon ziek omwille van twee redenen. Één, ze worden te slecht onderhouden en twee, men heeft allemaal dezelfde bomen naast elkaar gezet en zo werkt dat niet. Je moet verschillende soorten met elkaar afwisselen. Maar het mooie is dat dat ook kan met productiebos zoals je links ziet: verschillende loofbomen door elkaar met zo recht mogelijke stammen, want daar kun je veel planken van zagen en elke keer dat je bomen kapt moet je er al bij geplant hebben, want anders gaat je bos natuurlijk op. Dus de ironie is bij een productiebos heb je eigenlijk juist betere bossen, want ze worden meer aangeplant dan gekapt en ze worden beter verzorgd, dus minder ziek.
Wateropvang
We gaan door, want bomen zijn ook fantastisch om water vast te houden. Dus kijk eens naar dat beekdal daar achter het Winterveld. Zie je dat? Achter het groene Winterveld zie je een beekdal. Dat is ontdiept. Dat wil zeggen dat men het eigenlijk minder diep heeft gemaakt. Want als je een diep recht kanaal hebt, gaat het water snel weg. Wat doet men dus? Men maakt het minder diep maar breder zodat het water, als er veel water is, eigenlijk meer plaats krijgt om te overstromen zodat het langer blijft hangen. Wanneer het droog is, is er dan nog steeds water. En men zet daar bomen en riet langs, want die wortels, die zorgen ervoor dat het water vastgehouden wordt en dat er een gezond netwerk in de bodem ontstaat. Zie je dat daar? Kleine stukjes riet aan de zijkant, want die houden water ook vast en dat zorgt voor de biodiversiteit. Prachtig toch hoe men daarmee speelt. En ideale bomen bijvoorbeeld om daar te planten zijn de es, de wilg, de populier, de eik of de els. Die zet je dan een beetje hoger en hun wortels gaan dan het water meehelpen vasthouden. Boom Landscapes maakte in opdracht van Mooi Nederland, dat is een programma van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, inrichtingsconcepten en bouwstenen voor verschillende grondtypes en voor de zandgronden waar we hier mee te maken hebben, hebben wij hun voorstel gevolgd voor meer naaldbossen, meer gemengde bossen en meer rabbattenbossen. En nu zie ik u denken wat is een Rabattenbos? Wel, dat ziet u daar naast naast het Winterveld. Met de stroken ziet u daar links van een rabattenbos. Dat zijn opgehoogde heuvels eigenlijk, met daar bomen op en het water ertussen. En waarom doet men dat? Omdat de bomen met hun wortels die heuvels versterken en met hun wortels water vasthouden. En dan tussen die heuveltjes kan ook nog een soort kleine beekjes ontstaan. En eigenlijk krijg je dan een landschap dat samen water vasthoudt. Een soort moeras, maar dan met meer bomen erop. En als we dat op genoeg plaatsen doen in de Achterhoek, kunnen we die tien centimeter water die we moeten vasthouden veel makkelijker vasthouden. Waardoor je op andere stukken land, landbouw kunt bedrijven. Slim hè, hoe de natuur werkt? En natuurlijk zou je die bomen ook weer kunnen gebruiken om te kappen op een gegeven moment en dan weer nieuwe bomen planten voor de productie. Dus je hebt productiebos, rabattenbos, ondiepte beekdalen. Allemaal met bomen en allemaal om water vast te houden en de bodem beter te maken.
Miscanthus(bos)
Goed, wij gaan verder. Kijk even naar het gele veld, het zomerveld, en dan gaan we rechts daarvan de berm over en dan zie je daar een heel gek veldje, zo aan de zijkant met een soort gekke staafjes zie je dat? Dat is een veld Miscanthus, ook wel olifantsgras genoemd, omdat het tot vier meter hoog kan worden. Het is bijna een bos op zich. Dat zou dan zo prachtig in dat kamer landschap kunnen staan. Niet overal, want je wil natuurlijk ook nog een uitzicht hebben. Maar je zou in verschillende kamers prachtige Miscanthus bossen kunnen maken. Waarom? Omdat het veel sneller groeit dan een boom. In twee, drie jaar tijd staat het gewoon tot vier meter hoog en dan kun je het 25 jaar lang jaarlijks oogsten. En het mooie ervan is: het neemt zeer veel CO2 op, je kan er prachtige materialen van maken: plaatmaterialen, isolatiematerialen. Het kan goed tegen de droogte. Het zorgt voor veel biodiversiteit, want insecten en kleine dieren die vinden het heel leuk om daartussen te gaan leven en wonen. En het mooie is dat de gevallen bladeren van Miscanthus die zorgen ook nog een keer voor een goede bodem. Dat kun je ontdekken in het verhaal over de bodem.
De grote vraag: wat komt waar?
Miscanthus, Hennep, bossen, bomen, je moet iedere keer kijken: bij welke grondsoort zetten we wat? Dus niet overal alleen maar Miscanthus doen of overal maar één boomsoort doen. De truc is eerst kijken welke bodem we hier hebben. Dan kijken welke boomsoorten of gewassen passen daarbij? En dan ook bedenken wat willen we daarmee doen? Willen we het gewoon laten staan of gaan we het gebruiken om ook materialen van te maken? Sowieso houdt het meer water vast, zorgt het voor een betere bodem en meer biodiversiteit. Lang leven bomen en planten!
Met dank aan Winny van Buuren (Landgoed Velhorst) en Boom Landscape. Voor de keuzes van de inrichting van het landschap gebruikten we de bouwstenen uit de Handreiking Biobased (ver)bouwen: Naar een landschap met biobased bouwmaterialen van MooiNL als referentie.