Achterhoekse waarde

Ecologisch, economisch en maatschappelijk onderzoek met lokale stakeholders naar de mogelijkheden voor een duurzaam landschap met hoge zandgronden. Het gebied is een mix van beekdalen, jonge heideontginningen, essen (hooggelegen akkers) en beplante stuifzanden. Droogte is een groot probleem in deze regio. Het watersysteem bestaat uit een fijnmazig netwerk van sloten en greppels dat water snel afvoert, in de afgelopen decennia uitgevoerd zodat de grond goed gebruikt kan worden voor landbouw. Daarbovenop komen droge zomers in de afgelopen jaren en het vooruitzicht dat dit door klimaatverandering zal aanhouden. We weten dus dat er meer water vastgehouden moet worden. Hoe kan het gebied dan zo ingericht worden dat er ruimte is voor boeren, bouwen en wonen? Met aandacht voor de natuur? 

Water, water, water
Centraal staat hoe we omgaan met water. Bijvoorbeeld door water op te vangen en anders na te denken over watergebruik, waaraan iedereen kan bijdragen. Als bewoner door minder drinkwater te gebruiken (nu gemiddeld 128 liter per dag!). Water besparen dus, maar ook bijvoorbeeld geen drinkwater meer gebruiken voor het doorspoelen van de wc? Daar komen de bouwers bij kijken. Zij kunnen bijdragen door op een andere manier te gaan bouwen: met materialen die minder water gebruiken in de productie maar ook door hemelwateropvang en grijswatersystemen mee te nemen in de plannen. Boeren kunnen o.a. bijdragen door het aanleggen van heggen en voederhagen. Hieronder is de grond poreus, waardoor er veel water opgeslagen kan worden, dat weer gebruikt kan worden in droge periodes. En door andere gewassen te telen die minder water nodig hebben. Dan is er nog een vierde belangrijk punt: het watersysteem, dat in de afgelopen decennia is vervolmaakt om zo snel mogelijk water af te voeren, moet nu juist het omgekeerde gaan doen. Het natuurlijke watersysteem terugbrengen, bijvoorbeeld op sommige plekken sloten dempen en meer ruimte geven aan de natuurlijke kronkelige loop zodat het water minder snel wordt afgevoerd.

Wie woont waar?
Op het gebied van bouwen en wonen ligt er nog een uitdaging. Naar verwachting zullen er in de komende jaren (veel) meer mensen vanuit West Nederland hierheen trekken. Tegelijkertijd is de wens om genoeg betaalbare woonruimte te hebben voor (jonge) mensen uit de regio. Waar gaat iedereen wonen? Misschien wel boven op bestaande woningen, dat noemt men ook wel optoppen. Of met meerdere huishoudens op het erf bij een boerderij: erfdelen. En dan natuurlijk wel in woningen gemaakt van biobased materialen. Om deze constructies beter mogelijk te maken moet bestaande regelgeving onder de loep genomen worden. 

Boerderij van de toekomst
En hoe kan een gezond boerenbedrijf er dan uitzien? Door te werken aan een gezonde bodem en goede waterhuishouding is er minder tot geen beregening nodig. De bodem bepaalt wat er wordt geteeld en wanneer. Door een community te vormen rond een boerderij, met mensen die weten wat er gebeurd op het land en betrokken zijn, kun je samen de risico’s dragen van bijvoorbeeld een mindere oogst. Een andere manier om risico’s te spreiden is door het telen van dubbeldoel gewassen, zoals graan en huttentut. Ook een andere waardering van de diensten van een boer draagt bij aan een eerlijke beloning. Hiermee wordt al geëxperimenteerd met een pilot van het Markemodel: een samenwerking tussen private en publieke partijen en boeren die gezamenlijk kwaliteitsdoelen en een bijbehorende beloning vaststellen op het gebied van o.a. waterkwaliteit, biodiversiteit, ammoniak- en nitraat uitstoot en agrarisch natuurbeheer. 

Omdat we het samen moeten doen is storytelling belangrijk, vertel waar je mee bezig bent en waarom, om zo anderen te betrekken.

Kaart geprint door Omlab
Een 3D print toont de huidige situatie en is het eerste deel van de installatie. Deze is gemaakt door Omlab en bestaat volledig uit natuurlijke materialen. De scenario’s die zijn opgehaald tijdens de co-creatie sessies dienen als basis voor het tweede deel van de installatie. Die wordt begin 2024 verwacht en is vanaf dan in te zetten als aanknopingspunt om gesprekken over duurzame gebiedsontwikkeling te faciliteren.

Wat, waar, wanneer
2 co-creatie sessies in oktober 2023
Wonion, Ulft
Expo tijdens DDW23, Embassy of Circular & Biobased Building

Partners: Mooi NL, SamenBiobasedBouwen.